Rynek pracy zaczyna się od szkół średnich

Trwa rekrutacja do szkół średnich. Do 19 czerwca absolwenci podstawówek mają czas na złożenie wniosku (w tym jego ew. zmiana) wraz z dokumentami o przyjęcie do szkoły średniej. Od zeszłego roku uczniowie mogą kształcić się w specjalizacji technik montażu i automatyki stolarki budowlanej. Czy dzięki temu przybędzie specjalistów na rynku stolarki budowlanej?

W ubiegłym roku z blisko 500 tyś uczniów do techników dostało się ponad 100 tysięcy uczniów, z kolei do szkół branżowych – blisko 30 tysięcy. Reszta wybrała licea ogólnokształcące. Najpopularniejsze kierunki w technikach to technik informatyk, technik logistyki, technik żywienia, a w szkołach branżowych mechanik pojazdów samochodowych, kucharz i fryzjer. Czy branża budowlana przyciągnie kandydatów w tym roku?

Deficyt zawodów specjalistycznych

Ostatnie lata pokazują, że deficyt wysoko wykwalifikowanych pracowników w zawodach specjalistycznych stanowi jedną z barier szybkiego rozwoju gospodarczego w wielu państwach świata, w tym również w Polsce. Brak pracowników technicznych ma niekorzystny wpływ na gospodarkę. Dobra koniunktura gospodarcza w Polsce ma przełożenie na rynek pracy. Niska stopa bezrobocia sprawia, że coraz więcej przedsiębiorstw nie jest w stanie zrekrutować odpowiednio wykwalifikowanych pracowników.

Niedobór pracowników fizycznych wynika z dwóch czynników. Po pierwsze jest on efektem emigracji po wejściu Polski do Unii Europejskiej. Po drugie jest to również skutek niedopasowanej do rynku pracy edukacji i programów, które kształcą uczniów w zakresie praktycznej nauki zawodu. Konieczne stają się więc zmiany w systemach edukacji, odpowiadające na potrzeby rynku pracy.

– Źródłem odpowiedniej kadry jest efektywne i wydajne szkolnictwo zawodowe, które przez wiele ostatnich lat było postrzegane marginalnie. Promowanie wyższego wykształcenia skutkowało mniejszym zainteresowaniem młodzieży szkołami zawodowymi, co w efekcie wytworzyło lukę kadrową. Niezbędne więc stało się zwrócenie uwagi na branżowe szkolnictwo zawodowe. W kwestii poprawy jego efektywności wypracowano szereg rekomendacji, mających na celu podjęcie działań naprawczych. Wśród nich wymienić należy starania Związku POiD oraz środowiska biznesu na rzecz rozszerzenia oferty szkolnictwa o nowe specjalizacje: montera stolarki budowlanej oraz technika montażu i automatyki – mówi Augustyn Zioło, doradca Związku Polskie Okna i Drzwi.

Nowe specjalizacje zawodowe dla branży stolarki otworowej

Wprowadzenie zawodu Technik montażu i automatyki stolarki budowlanej wynika z zapotrzebowania na średnią kadrę techniczną w branży stolarki budowlanej. Dotychczas kształcenie na potrzeby tego sektora było możliwe w zawodzie Monter stolarki budowlanej na poziomie branżowej szkoły I stopnia. W zawodzie Technik montażu i automatyki stolarki budowlanej można kształcić się w technikum oraz branżowej szkole II stopnia na „podbudowie” zawodu Monter stolarki budowlanej. Z inicjatywą utworzenia nowego zawodu wystąpił Związek Polskie Okna i Drzwi (POiD).

Dynamicznie rozwijający się sektor stolarki budowlanej, który ma wysoki udział w krajowym eksporcie, potrzebuje wykształconej kadry na poziomie technicznym, posiadającej umiejętności z zakresu elektroniki i automatyki. Wdrożenie specjalizacji Technika to odpowiedź na potrzeby młodszego pokolenia, która chce związać swoją przyszłość z branżą stolarki budowlanej.

Celem jest również zapełnienie pustki, która wytworzyła się na rynku pracy, przechodzącym od kilku lat deficyt na wykwalifikowanych specjalistów. Dotyczy to zarówno firm wykonawczych jak i przedsiębiorstw specjalizujących się w produkcji.

Potrzeby nauczycieli szkolnictwa zawodowego

Szkoły zawodowe współpracujące z firmami branży budowlanej, na bieżąco starają się dostosowywać formy i cele kształcenia do wymogów współczesnego rynku pracy. Według opinii wielu podmiotów związanych z tą branżą, brakuje fachowców odpowiednio wykwalifikowanych do tego typu zadań przy jednoczesnym znacznym zapotrzebowaniu na usługi związane z montażem stolarki budowlanej.

– Oczekiwania kadry nauczycielskiej są bardzo jasne. Oczekują oni zwiększenia korelacji między systemem kształcenia zawodowego a oczekiwaniami pracodawców/ przedsiębiorców, w stosunku do absolwentów szkół i/lub placówek prowadzących kształcenie zawodowe. Drugi, równie ważny aspekt, to chęć podniesienia kompetencji zawodowych w kontekście podstawy programowej kształcenia w konkretnych zawodach oraz chęć poznania kultury pracy i praktyk stosowanych w przedsiębiorstwach – dodaje ekspert POiD.

Jak dodaje dalej ekspert Nauczyciele szkół zawodowych chcą zdobyć praktyczne doświadczenie przydatne w pracy, podnieść własne kompetencje zawodowe do kształcenia uczniów w kontekście zawodowej podstawy programowej. Zweryfikować swoją wiedzę i umiejętności w odniesieniu do przedmiotów zawodowych, ale także rozszerzyć wiedzę odnośnie do innowacyjnych praktyk stosowanych w branży budowlanej. Ten ostatni aspekt jest wyjątkowo ważny ze względu na bardzo dynamiczny przebieg procesów rozwoju technologicznego, który szczególnie wyraźnie widoczny jest w branży stolarki otworowej.

Odpowiedź na potrzeby szkół zawodowych

Równolegle z wprowadzeniem specjalizacji dla branży stolarki, uruchomione zostały działania w celu wsparcia nauczycieli szkół zawodowych. Związek POiD we współpracy z producentami realizuje cykl szkoleń teoretyczno-praktycznych. – Usprawnienie szkolnictwa zawodowego w Polsce, jest możliwe w głównej mierze dzięki praktycznemu dokształcania w przedsiębiorstwach funkcjonujących na rynku w ramach określonej branży. To co istotne nie jest to tylko zapis, ale realny proces, który realizujemy wspólnie z przedsiębiorstwami, które na przestrzeni lat bardzo aktywnie angażują się we wsparcie naszej organizacji w tym zakresie – komentuje Augustyn Zioło. Szkolenia realizowane są w cyklu jedno i dwudniowym, zazwyczaj w centrach szkoleniowych udostępnianych przez firmy członkowskie Związku POiD. Drugim filarem są także szkolenia dla uczniów, którzy już podjęli naukę w specjalizacjach monter oraz technik. W tym przypadku uruchomione zostały także narzędzia online w postaci grupy i możliwości wzięcia udziału w webinariach.

Pokolenia na rynku pracy

Mówiąc o szkolnictwie istotną kwestią jest analiza współczesnego pokolenia uczniów, którzy przygotowują się do wejścia na rynek pracy. W XXI wieku dominującymi grupami są przedstawiciele pokolenia Z- urodzeni w latach 1995–2009 – czyli obecni uczniowie szkół średnich i studenci.  Natomiast szkoła podstawowa należy do młodych reprezentantów generacji Alfa, urodzonych w latach 2010–2025. Obie grupy łączy jedna ważna cecha, jej przedstawiciele urodzili się w cyfrowej erze, która odbija swoje znamię w kształtowaniu młodego pokolenia. Nie znają oni życia bez Internetu i socialmedia. Współczesna młodzież, to ludzie otwarci i twórczy, ale niełatwo przychodzi im skupienie uwagi na jednym zadaniu. Ich główne cechy to mobilność, szybka reakcja na zmiany i realistyczne podejście do życia. – Warunkiem realizacji celów szkolnictwa jest uwzględnienie cech pokoleniowych. Procesy te muszą przebiegać dwutorowo. Z jednej strony środowisko szkół oraz przedsiębiorstwa muszą być przygotowane na zmiany pokoleniowe. Z drugiej należy stworzyć młodzieży odpowiednie warunki do przygotowania się i adaptacji do środowiska pracy, gdzie ścierają się różne grupy wiekowe. Wg mnie należy unikać stygmatyzacji zwłaszcza młodego pokolenia, które postrzegane jest krótkowzrocznie jako zbyt mocno przywiązane do smartfonów i świata online. – mówi Augustyn Zioło. Młodzi ludzie wykazują bardzo konkretnie sprecyzowane oczekiwania i potrzeby na temat swojej przyszłości. A czego oczekują od pracy? Według badania JustStart2 „Studiując w świecie niepewnego jutra: perspektywy, sprawczość i wizje przyszłość pokolenia” realizowanego przez Inkubator Uniwersytetu Warszawskiego w czerwcu 2022, pokolenie „Z” świetnie odnajduje się w świecie ciągłych zmian i niepewności, wykorzystuje okazje, jakie pojawiają się w zmiennych warunkach, a jednocześnie oczekuje beztroski. Młodzi ludzie, szukając pracy, przede wszystkim zwrócą̨ uwagę̨ na wynagrodzenie (wskazało je ponad 3/4 osób), ale także na wartości, jakimi kieruje się̨ dana organizacja. 2/3 osób wskazało, iż ważne jest, by misja/wizja organizacji była spójna z ich wartościami, ponieważ̇ lubią̨ mieć́ wpływ na to, co robią̨, to ważna jest dla nich także rozbudowana ścieżkę̨ kariery, na co wskazuje ponad połowa badanych. 1/4 osób zwróciłaby uwagę̨ na to, czy potencjalny pracodawca ma plan ograniczenia CO2.

Młodzi ludzie są również świadomi wyzwań, z którymi mierzą się już ich rodzice (przeważnie przedstawiciele pokolenia X). Obawiają się niestabilności ekonomicznej, tego, jakim miejscem będzie świat w przyszłości. Jednocześnie przykładają wagę do odpowiedzialnych wyborów konsumenckich. Młodzi ludzie z jednej strony są bardzo świadomi swoich praw, z drugiej zaś podkreślają wszystkie aspekty związane z tzw. work-life balance. Ważnym aspektem jest, aby praca nie była mechanicznym wykonywaniem czynności, ale miejscem, gdzie młodzi ludzie chcą się rozwijać, realizować siebie i dzięki temu zmieniać świat.

Wyzwania rynku pracy sektora budowlanego

Makro trendy związane z rynkiem pracy, takie jak rosnące koszty pracy, automatyzacja procesów, konieczny ciągły rozwój zawodowy, trudne procedury zatrudnienia cudzoziemców oraz cechy nowego, wchodzącego na rynek pokolenia rodzi wiele wyzwań. Nie bez znaczenia pozostaje wciąż niewystarczający styk szkolnictwa z biznesem, deficyt absolwentów szkół i uczelni technicznych oraz emigracja zarobkowa absolwentów. Ponad to praca w branży budowlanej wciąż pozostaje na niskim poziomie atrakcyjności. – Konieczne jest podejmowanie kolejnych wspólnych działań w celu usprawnienia systemu szkolnictwa, rozwoju dobrze zorganizowanego i przygotowanego doradztwa zawodowego. Nie uda się to bez zaangażowania wszystkich uczestników rynku – podsumowuje Augustyn Zioło z POiD.